Ό «Πάτερ Σέργιος» είναι το τελευταίο μυθιστόρημα του Λέβ Τολστόι, που ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας επεξεργαζόταν δέκα ολόκληρα χρόνια, αλλά κυκλοφόρησε μόνο το 1911, μετά το θάνατο του. Σ' αυτό το έργο ο Τολστόι συμπυκνώνει όλες τις φιλοσοφικές του ανησυχίες: την αναζήτηση της απόλυτης αλήθειας, του νοήματος της ζωής, την προσέγγιση του Θεού και τον στοχασμό πάνω στην πίστη. Σιωπηρά καταδικάζει τον μοναχισμό εκείνον που παρέβαινε τις κοινοβιακές αρχές και ξεχνούσε την παράδοση της νοεράς προσευχής. Ό Τολστόι, με το δικό του τρόπο, διδάσκει που μπορεί να οδηγήσει το άτομο ή υπερβολική πίστη στον εαυτό του, ή ακατάσχετη φιλοπρωτία και ή εξωστρέφεια. Στά μέσα του περασμένου αιώνα ο όμορφος ευγενής και εύελπις Στέπαν Καζάτσκη, πού έχει μια λαμπρή καριέρα μπροστά του, μαθαίνει ξαφνικά πώς η μνηστή του έχει σχέσεις με τον τσάρο Νικόλαο τον Α'. Ή μεγάλη του απογοήτευση τον οδηγεί στην αποστροφή των εγκόσμιων. Ή αφοσίωση του στον τσάρο μεταστρέφεται και γίνεται έντονη προσήλωση στο θείο. Κλείνεται σε μοναστήρι όπου μετονομάζεται σε πατέρα Σέργιο. Συνεχίζει όμως να έχει τις αμφιβολίες του, και γι αυτό απομονώνεται σ ένα έρημητήριο. Aλλα κι' εκεί δεν μπορεί να γλυτώσει από τα ερεθίσματα της έξω ζωής. Μια κακομαθημένη άριστοκράτισσα, στη διάρκεια μιας εκδρομής, προσπαθεί να τον σκανδαλίσει. Εκείνος προτιμά να κόψει το δάκτυλο του παρά να υποκύψει. Στή συνέχεια, χρίζεται από την εκκλησία ένα είδος λαϊκού αγίου και οί άνθρωποι συρρέουν κατά εκατοντάδες κοντά του, περιμένοντας ένα θαύμα σαν λύση στα προβλήματα τους. Στό στάδιο αυτό, έρχεται ή κοινωνική συνειδητοποίηση του. Ό Σέργιος αντιλαμβάνεται την ανεπάρκεια του να βοηθήσει ουσιαστικά τους συνανθρώπους του. Τις κρίσιμες αυτές στιγμές εισβάλλει και πάλι το ερωτικό στοιχείο, για να τον συνδέσει με την πραγματικότητα. Μια νέα και «άρρωστη» μικροαστή τον προκαλεί...